Zręczność to umiejętność współcześnie niedoceniana i zapomniana. Niewiele prac nadal wykonuje się ręcznie, a większość aktywności fitness nie uwzględnia rozwijania sprawności dłoni. Potrzebę zręcznego posługiwania się narzędziami realizujemy częściej przy pomocy smartfonów, komputerów i konsoli do gier, niż gry na instrumentach, lepienia naczyń z gliny, czy choćby posługiwania się bronią.
Duet ręka-mózg
Pod względem budowy, dłoń to niedościgniony twór ewolucji. Oszczędzę Wam szczegółów anatomicznych ręki, nadgarstka i palców, bo nie o tym jest ten wpis. Jednak warto zauważyć, że tak wyjątkowy instrument musi być zarządzany przez dużą część mózgu, co obrazuje model homunkulusa ruchowo-czuciowego. Ta karykaturalna postać odzwierciedla rozmiarami ust, dłoni, stóp, genitaliów proporcje rozmiarów obszarów mózgu, które zarządzają poszczególnymi częściami ciała. Jak widać pośladki nie mają dużej reprezentacji w naszym centrum sterowania, a to właśnie im poświęcamy znaczą część treningu na siłowni. Nie twierdzę, że mamy odpuścić trening mięśni pośladkowych, jednak z punktu widzenia układu nerwowego i dbania o mózg, warto usprawniać pracę ręki. Można to robić poprzez ćwiczenia chwytu.
Chwyt
Zdolność chwytu posiada wiele zwierząt ale człowiek rozwinął tę umiejętność do perfekcji. Było to możliwe dzięki wyjątkowym ruchom kciuka, który jest zarówno w opozycji do pozostałych palców, jak i można go do nich zbliżyć, tworząc — stosowany w technikach Krav Maga – małpi chwyt, inaczej hak. Kciuk jest kluczowy dla możliwości chwytu i zachowania funkcji ręki, dlatego należy przestrzegać wszystkich zasad bezpieczeństwa, których naruszenie mogłoby skutkować kontuzją, czy oderwaniem kciuka.
Obszar między palcem wskazującym, a środkowym to druga z trzech stref chwytnych. Najczęściej tego chwytu używamy do spożywania jedzenia i pisania. W Krav Maga, uchwyt gdzie dominują trzy palce stosujemy głównie do precyzyjnych ataków w oczy lub krtań i podczas posługiwania się bronią palną. Najczęściej jednak stosujemy wszystkie trzy strefy chwytne, czyli oprócz wspomnianych, także strefę między palcem serdecznym i małym, a więc pełny chwyt dłoniowy. Jako jedyny zapewnia największą siłę, którą wykorzystujemy do przytrzymania przeciwnika za ubranie lub kończyny, trzymania trzonków i uchwytów broni lub sprzętu sportowego, rozbrajanie agresora z noża lub broni palnej.
Człowiek zręczny
Związek ręka-mózg przekłada się na pojęcie zręczności używane, nieco archaicznie, do opisywania cech charakteru danej osoby. Posłać „zręcznego” do załatwienia sprawy gwarantuje pozytywne jej zakończenie. Człowiek zręczny to człowiek sprytny i skuteczny, a działający dyskretnie. Powiedzielibyśmy o nim „zręczny polityk/dyplomata”. Przeciwnie rzecz wygląda w przypadku „niezręcznej sytuacji” czyli stanu skrępowania, zażenowania, kiedy strzelono gafę i nie wiadomo co zrobić czy odpowiedzieć. Niezręczny jest przysłowiowy słoń w składzie porcelany. Zręcznością nie wykazał się ostatecznie Kmicic, który wyzwany przez Wołodyjowskiego na szable „machał jak cepem”.
W walce bronią białą znaczenie zręczności wzrosło wraz z rozwinięciem się sztuki szermierczej zwłaszcza w okresie renesansu, gdy broń stała się lżejsza. W XVI wieku nastąpiła zmiana, wręcz cywilizacyjna, z miecza wielkiego na rapier (espada ropera). Zręczność stała się ważniejsza od siły, a matematyczna kalkulacja — od zaciekłości. Starzy fechmistrzowie, zwolennicy miecza, upatrywali w nowej modzie zniewieścienia i nazywali ją „grą w kłucie”. Jednak postęp technologiczny i kulturowy był nieodwracalny, a argumenty naukowe: szermiercze, filozoficzne i matematyczne Camillo Agrippy — architekta i autora traktatów o walce bronią białą — niepodważalne.
Zręczność w Krav Maga
W treningu Krav Maga zręczność jest niezbędna tam, gdzie mamy do czynienia z bronią – pałką, kubotanem, nożem, pistoletem — zarówno gdy się bronimy przed atakami i szantażami, jak i podczas rozbrajania, wyłuskiwania broni, lub posługiwania się nią w obronie lub kontrze. W takich sytuacjach wzrasta znaczenie motoryki małej (ruchów wykonywanych dłonią). Zręczność i precyzję szczególnie trudno zachować w sytuacji stresowej, czego przykładem jest trudność trafienia kluczem do zamka, czy wszelkiego rodzaju manipulacje przy szyfrach, wpisywanie kodu albo hasła, gdy jesteśmy zmęczeni lub zdenerwowani.
Czy ludzka ręka zachowa ten sam kształt przez kolejne setki, tysiące lat? Na to pytanie nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć. Możemy jednak być pewni, że jeśli jej architektura się zmieni to zmieni się także ludzki mózg.
Na koniec zapraszam do obejrzenia filmu z treningu chwytu podczas żonglowania buławą.